Η υπερανάλυση, είναι μια συνήθεια που ταλαιπωρεί. Εσένα που την κάνεις και όσους σε παρακολουθούν σε αυτό που κάνεις. Στον τρόπο που συμπεριφέρεσαι στον εαυτό σου, γιατί μεταξύ μας, τον ζορίζεις πολύ!
Δύσκολα θα κόψεις αυτή τη συνήθεια, αλλά το κλειδί σε αυτό είναι να αντιληφθείς ότι είσαι υπεραναλυτικός σαν άνθρωπος!
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ, πόσο χρόνο δαπανάς στις σκέψεις σου; Πόσα πράγματα μπορούσες να κάνεις αλλιώς, να μαντεύεις την επόμενη κίνησή σου ή του άλλου, να προαποφασίζεις για όσα συμβαίνουν και να βρίσκεσαι πάντα στο χειρότερο σενάριο. Ουφ… Δεν το βρίσκεις εξουθενωτικό;
Τι είναι η υπερανάλυση ή overthinking
Όπως υποθέτεις, αφορά την υπερβολική σκέψη σε ένα θέμα ή μια κατάσταση στο οποίο αφιερώνεις μεγάλες περιόδους της ημέρας σου. Με αυτό τον τρόπο, επικεντρώνεσαι υπερβολικά σε ένα ζήτημα και δεν αφήνεσαι να σκεφτείς άλλα πράγματα. Αναλώνεσαι στην ουσία, χωρίς να είσαι παραγωγικός στο σύνολο της ημέρας σου.
Συνήθως, οι άνθρωποι που υπεραναλύουν θεωρούν ότι η τόση σκέψη σε ένα ζήτημα είναι χρήσιμη γιατί εξετάζουν ένα θέμα σε όλες του τις δυνατότητες. Δυστυχώς, η έρευνα διαψεύδει αυτές τις θεωρίες καθώς φαίνεται ότι η υπεαναλυτική σκέψη σχετίζεται με συναισθήματα κατάθλιψης, άγχους και μετατραυματικού στρες.
Είναι λάθος η υπερανάλυση;
Όλοι θα σκεφτούμε υπερβολικά κάποια στιγμή. Ωστόσο, υπάρχουν συνθήκες που το δικαιολογούν όπως μια συνέντευξη για μια νέα εργασία, η παρουσίαση μιας εργασίας, τα αποτελέσματα και η αξιολόγηση που τα συνοδεύουν…
Όταν μια συνήθεια αρχίζει και γίνεται τοξική, πρέπει να διακοπεί. Δεν είναι απαραίτητο να αφιερώνεις χρόνο στο τί δεν θα πάει καλά ή στα πράγματα τα οποία σε στεναχωρούν, σε αγχώνουν, σε πιέζουν. Αυτός δεν είναι υγιής τρόπος να ζεις, δε νομίζεις;
Συμπτώματα υπεραναλυτικής σκέψης ή overthinking
- Δυσκολία στο να σκεφτείς κάτι άλλο
- Αδυναμία χαλάρωσης
- Συνεχόμενη ανησυχία και άγχος
- Παρατηρείς και θέλεις να διορθώσεις πράγματα που δεν είναι στον έλεγχό σου
- Αίσθημα ψυχικής εξουθένωσης
- Έχεις πολλές αρνητικές σκέψεις
- Σκέφτεσαι συνέχεια ένα γεγονός
- Κριτικάρεις τις αποφάσεις σου
- Σκέφτεσαι το χειρότερο σενάριο
Αιτίες υπερανάλυσης ή overthinking
Κακοποιητικές συμπεριφορές. Ως παιδί πίστευες ότι είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσεις δύσκολες καταστάσεις και προσπαθούσες να προλάβεις το αποτέλεσμα (πχ γονείς χρήστες, αλκοολικοί κακοποιητές)
Τελειομανία. Δεν έχει να κάνει με το να είσαι τέλειος, αλλά με το να νιώθεις τέλειος. Ίσως, έχεις μεγάλη ανάγκη να νιώθεις ότι όλα γίνονται τέλεια και το γεγονός ότι κάτι μπορεί να το νιώσεις με αυτό τον τρόπο σε κάνει να νιώθεις ατελής και ανεπαρκής. Όσο περισσότερο τέλειος πρέπει να γίνεσαι, τόσο περισσότερο πρέπει να αναλύεις τον τρόπο για να κατορθώνεις το αποτέλσμα που θέλεις. Μήπως να δούλευες πάνω στο αίσθημα ανοχής της ατέλειας γιατί έτσι τα πράγματα είναι μοναδικά;
Ψευδαίσθηση ελέγχου. Μήπως έχεις αισθανθεί ότι κάποιος στο περιβάλλον σου υπήρξε αβοήθητος και εσύ ήσουν αυτός που μπορούσε να βοηθήσει; Τέτοιου είδους σκέψεις κρατούν τους ανθρώπους δέσμιους σε ψευδαισθήσεις ελέγχου.
Ανάγκη για βεβαιότητα. Η ανάγκη να νιώθεις σιγουριά για την εξέλιξη των γεγότων, δημιουργεί ανησυχία και ανάγκη για συνεχή πρόβλεψη. Μια γοητευτική προέκταση της ζωής είναι η αβεβαιότητα και η προσαρμογή.
Πού οδηγεί η υπερανάλυση
- Αναποτελεσματικότητα: Η υπεραναλυτική σκέψη διαφέρει από την επίλυση προβλημάτων. Χαρακτηριστικό της υπερανάλυσης είναι το γεγονός ότι μένω στο πρόβλημα αλλά δεν βρίσκω αποτελεσματικά μια λύση. Στην ουσία κολλάω. Κολλάω σε άβολα συναισθήματα χωρίς να μπορώ να κάνω κάτι. Μήπως σε βάζει σε σκέψεις αυτό;
- Ζεις τις σκέψεις σου: Πώς είναι χρήσιμη η επανάληψη ενός γεγονότος; Επαναλαμβάνεις μια συζήτηση, ένα γεγονός ή μια φανταστική κατάσταση και την ΒΙΩΝΕΙΣ. Πρέπει να αντιληφθείς ότι με αυτό τον τρόπο το μόνο που καταφέρνεις είναι να μένεις στα λάθη, στα προβλήματα και στις ελλείψεις. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι ένα μοτίβο που κάπως σε εξυπηρετεί ή σε εξυπηρετούσε κάποτε. Μήπως θέλεις να το αλλάξεις; Άσε που δεν νομίζω να κοιμάσαι και καλά. Έρευνα επιβεβαιώνει τοι αυτού του είδους η σκέψη, παρεμβαίνει και στην ποιότητα του ύπνου σου. Πώς να πέσεις σε βαθύ ύπνο αν ο εγκέφαλός σου είναι συνέχεια απασχολημένος;
- Αδυναμία στη λήψη αποφάσεων: Το γεγονός ότι εξετάζεις τόσο πολύ ένα πρόβλημα, δεν βοηθάει. Μπορεί να θέλεις να πιστεύεις ότι το γεγονός ότι σκέφτεσαι περισσότερο και αναλυτικότερα από τους άλλους σε βοηθάει όμως, ξέρεις ότι έχεις συνέπειες. Η υπερανάλυση μπορεί να φτάσει σε εμμονικές συμπεριφορές και γίνεται εμπόδιο τελικά στη λήψη αποφάσεων.
- Όταν έχεις φτάσει να αναλύσεις τόσο πολύ κάθετι, για ποιο από όλα τα ενδεχόμενα να αποφασίσεις. Όταν ερευνάς όλες τις επιλογές σου, καθιστάς αδύνατη την απόφασή σου. Και στο τέλος αυτή είναι που μετράει.
- Κριτικάρεις τις αποφάσεις σου: Και όταν τελικά πάρεις την απόφασή σου, θα αρχίσεις να αυτομαστιγώνεσαι για αυτήν. Εκνευρίζεσαι με εσένα, θυμώνεις για την απόφαση που πήρες και καταλήγεις να σε βασανίζεις. Δεν θα χρησιμοποιήσεις αυτή τη γνώση, για να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου και να πας παρακάτω. Θα χρησιμοποιήσεις αυτή την τακτική για να σε βάλεις πάλι, στο σκαμνάκι του “κακού”…
Πόσο επηρεάζει αυτό τη διάθεσή σου;
Τύποι υπεραναλυτικού ανθρώπου
Όλα ή τίποτα: Άσπρο ή μαύρο, όπως κατάλαβες. Δεν εξετάζει την κατάσταση για να εξάγει τα θετικά και τα αρνητικά για να εξελιχθεί. Την αναλύει για να συμπεράνει την επιτυχία ή την αποτυχία.
Καταστροφικός τύπος: Τα πράγματα είναι χειρότερα από ότι δείχνουν, μη γελιέσαι. Αυτός είναι ο τρόπος που σκέφτεται αυτός ο τύπος. Μπορεί να βρέχει έξω και τελικά στο μυαλό του, να καταλήγει στο νοσοκομείο με σπασμένο κρανίο… Στο σενάριο που δημιουργεί στο μυαλό του προφανώς. Αυτός ο τύπος σκέψης σε κάνει να ανησυχείς υπερβολικά για όλα.
Υπεργενίκευση: Όταν ένα γεγονός ή μια κατάσταση μεμονωμένη, δημιουργεί στο μυαλό του τύπου αυτού κανόνα. Δεν υπάρχουν ενδεχόμενα ενδιάμεσα μιας κατάστασης, για αυτή τη περίπτωση υπάρχει το «ποτέ» και το «πάντα». Έτσι, η γενίκευση μιας κατάστασης δημιουργεί ανησυχία για πράγματα που ίσως δεν συμβούν ποτέ.
Ψυχικές επιπτώσεις υπερανάλυσης (overthinking)
Όπως ξέρεις, η υπερανάλυση, οδηγεί σε άγχος. Παράλληλα, μπορεί να διατηρήσει μια ψυχική ανισορροπία παρούσα στη ζωή σου. Υπάρχουν διαταραχές που σχετίζονται με την υπερανάλυση όπως:
- Κατάθλιψη
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- Διαταραχή πανικού
- Μετατραυματικό στρες
- Κοινωνική αγχώδη διαταραχή
Έτσι συντηρείται ένας αέναος κύκλος ψυχικών δυσκολιών, δεδομένου ότι τα γεγονότα που εντείνουν το στρες, η κατάθλιψη και το άγχος κάνουν τους ανθρώπους να τείνουν προς την υπερανάλυση.
Η υπερανάλυση στην σχέση
Οι επιπτώσεις της υπερανάλυσης, είναι επίσης εμφανής και στις σχέσεις των ανθρώπων που έχουν αυτή τη συμπεριφορά. Οι υποθέσεις και τα βιαστικά συμπεράσματα οδηγούν σε συγκρούσεις. Η έντονη παρατήρηση στη συμπεριφορά των υπολοίπων, μπορεί να είναι λόγος να παρεξηγείς όσα προσπαθούν οι άλλοι να σου πουν. Παράλληλα, μπορεί να έχεις ανάγκη επιβεβαίωσης και ελέγχου στον σύντροφό σου.
Πώς να σταματήσεις την υπερανάλυση
Μάλλον ήρθε η ώρα να κάνεις αντιπερισπασμό στον εαυτό σου. Μόλις ξεκινήσεις αυτή τη διαδικασία για ένα γεγονός, κάνε κάτι άλλο για να αποσπάσεις την προσοχή σου. Το να δώσεις την προσοχή σου σε κάτι που σε διασκεδάζει, μπορεί να είναι ένας πολύ ωραίος τρόπος να ενεργοποιήσεις το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου σου και να διαφοροποιήσεις κάτι τέτοιο. Μουσική, χορός, βάλε ένα podcast για κάτι που σε ενδιαφέρει να μάθεις.
Αναπλαισίωση των σκέψεων: Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι οι σκέψεις δεν είναι γεγονότα. Οι σκέψεις που σε κάνουν να προετοιμάζεις σενάρια, δεν είναι γεγονότα. Με αυτό τον τέχνασμα αναπλαισιώνεις θετικά τον τρόπο που έχεις μάθει να λειτουργείς.
Επειδή ο εγκέφαλό σου έχει μάθει αυτό το παιχνίδι, κάθε φορά που μπαίνει σε «σενάριο» ρώτα τον εαυτό σου «έχει γίνει αυτό για το οποίο απασχολούμαι:», έτσι εκπαιδεύεσαι στην αντικατάσταση της σκέψης και στη διαφοροποίηση.
Διαπροσωπικές δεξιότητες: Οι ιδαπροσωπικές δεξιοτητες έχουν μεγάλη επίδραση στη συγκεκριμένη συνήθεια καθώς βελτιώνουν την
- Αύξηση αυτογνωσίας
- Ενίσχυση αυτοπεποίθησης
- Εξάσκηση αυτοελέγχου
Υπάρχουν μέθοδοι που μπορεί να βοηθήσουν στην αποφυγή της υπερανάλυσης
Διαλογισμός. Θα το λέω συνέχεια, ότι ο διαλογισμός βοηθάει σε όλα. Στην ουσία συγκεντρώνεις τη σκέψη σου και την χαλιναγωγείς. Ανακατευθύνεις τις σκέψεις σου, σε εσένα. Καθαρίζει το μυαλό σου από όλα τα σκουπίδια που του φορτώνουμε με περιττές σκέψεις οι οποίες καταλήγουν να γίνονται τοξικά συναισθήματα. Θέλεις και άλλο για να πειστείς;
Και για να το πω και λαϊκά γιατί είμαι παιδί του Πειραιά: Τί είναι η σκέψη σου για να την αφήνεις να περιπλανιέται και να σε κάνει ότι θέλει. Μάντρωσέ την και εξήγησε στο μυαλό σου ότι ΕΣΥ κάνεις κουμάντο εδώ!
Αυτοαποδοχή. Πόσο μαγική είναι αυτή η λέξη. Αν ήξερες πόσο σημαντικό βήμα είναι για την ευημερία σου, θα είχες αλλάξει χθες.
Η υπερανάλυση προκαλείται από όσα έχεις κάνει στο παρελθόν και ανησυχείς γιατί δεν μπόρεσες να τα αλλάξεις. Αντί να ασκείς όλη σου την αυστηρότητα για όσα σε κάνουν να μετανιώνεις, προσπάθησε να εργαστείς στο να αποδεχτείς ότι οι άνθρωποι είμαστε σχεδιασμένοι για να κάνουμε λάθη και να μαθαίνουμε από αυτά. Να εξελισσόμαστε και να γινόμαστε καλύτεροι για εμάς.
Ψυχοθεραπεία: Αυτός ο τρόπος που έχεις αναπτύξει, απλά σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο ασφαλής και προετοιμασμένος για όλα. Επίσης σου δημιουργεί φοβερό άγχος γιατί αυτό κάνουν οι περιττές σκέψεις. Είναι σημαντικό να ανακαλύψεις πώς μπήκες σε αυτό το μοτίβο. Η ψυχοθεραπεία, θα σε βοηθήσει να αναπτύξεις εργαλεία και δεξιότητες για να αποτρέψεις όσα δεν σου είναι χρήσιμα πλεον.
