Πως μπορούμε να φτάσουμε σε έναν προορισμό; Ο καθένας μας μπορεί να χρησιμοποιήσει άλλες μεθόδους. Άλλος μπορεί να μπει στο αεροπλάνο, άλλος θα πάει με το αυτοκίνητο, άλλος με το ΚΤΕΛ, άλλος με το πλοίο και όσο περισσότερο ο χρόνος κυλά, θα βρίσκουμε και άλλες μεθόδους.
Έτσι ακριβώς είναι και ο τρόπος που προσεγγίζεις κάτι μέσω της ψυχοθεραπείας.
Διαφορετικές προσεγγίσεις στο ίδιο θέμα
Κάθε θέμα της ψυχολογίας μπορεί να εξεταστεί με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, ας εξετάσουμε το θέμα της επιθετικότητας.
Ένας επαγγελματίας που δίνει έμφαση σε μια βιολογική προσέγγιση θα εξετάσει πώς ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα επηρεάζουν την επιθετική συμπεριφορά.
Ένας επαγγελματίας που τονίζει μια συμπεριφορική προσέγγιση θα εξετάσει πώς οι περιβαλλοντικές μεταβλητές ενισχύουν τις επιθετικές ενέργειες.
Ένας επαγγελματίας που χρησιμοποιεί μια διαπολιτισμική προσέγγιση μπορεί να εξετάσει πώς οι πολιτιστικές και κοινωνικές επιρροές συμβάλλουν στην επιθετική ή βίαιη συμπεριφορά.
Βασικοί άξονες
Η ψυχοδυναμική προσέγγιση προήλθε από το έργο του Sigmund Freud. Αυτή η άποψη της ψυχολογίας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς τονίζει το ρόλο του ασυνείδητου νου, των εμπειριών της πρώιμης παιδικής ηλικίας και των διαπροσωπικών σχέσεων για την εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, καθώς και για τη θεραπεία ψυχικών ασθενειών.
Χάρη στο έργο και την επιρροή του Φρόιντ, η ψυχανάλυση έγινε μια από τις πρώτες μεγάλες δυνάμεις της ψυχολογίας. Ο Φρόιντ αντιλήφθηκε ότι το μυαλό αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία: το εκείνο, το εγώ και το υπερεγώ.
Το εκείνο είναι το μέρος της προσωπικότητας που περιλαμβάνει όλες τις πρωταρχικές και ασυνείδητες επιθυμίες.
Το εγώ είναι η πτυχή της προσωπικότητας που πρέπει να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις του πραγματικού κόσμου.
Το υπερεγώ είναι το τελευταίο μέρος της προσωπικότητας που αναπτύσσεται και είναι επιφορτισμένο με τη διαχείριση όλων των εσωτερικοποιημένων ηθικών, προτύπων και ιδανικών μας.
Η ψυχοδυναμική προσέγγιση έχει δεχτεί πολλές αμφισβητήσεις, ωστόσο κατά τη γνώμη μου είναι η βάση πολλών μοντέρνων θεωριών.
Η συμπεριφορική προσέγγιση, επικεντρώνεται στις μαθημένες συμπεριφορές Εμπνεύστηκε από τους ψυχολόγους, όπως ο Edward Thorndike και ο John B. Watson. Ο συμπεριφορισμός κυριάρχησε στην ψυχολογία στις αρχές του εικοστού αιώνα, αλλά άρχισε να χάνει τη θέση του κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, παραμένει βασικός ωστόσο άξονας για άλλες θεωρητικές προσεγγίσεις.
Ο συμπεριφορισμός διαφέρει από άλλες προοπτικές επειδή εστιάζει αποκλειστικά στις παρατηρήσιμες συμπεριφορές και όχι στην έμφαση στις εσωτερικές καταστάσεις.
Σήμερα, η συμπεριφορική προσέγγιση εξακολουθεί να ασχολείται με τον τρόπο μάθησης και ενίσχυσης των συμπεριφορών. Οι αρχές συμπεριφοράς εφαρμόζονται συχνά σε περιβάλλον ψυχικής υγείας, όπου οι θεραπευτές και οι σύμβουλοι (οι οποίοι έχουν βασικές διαφοροποιήσεις αλλά και σημαντικές ομοιότητες) χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνικές για να εξηγήσουν και να θεραπεύσουν μια ποικιλία ασθενειών.
Η γνωσιακή προσέγγιση, η οποία προέκυψε τη δεκαετία του 1960, επικεντρώνεται σε ψυχικές διεργασίες όπως η μνήμη, η σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η γλώσσα και η λήψη αποφάσεων εκπρόσωποι της ο Jean Piaget και ο Albert Bandura.
Οι γνωσιακοί ψυχολόγοι χρησιμοποιούν συχνά ένα μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών (σύγκριση του ανθρώπινου μυαλού με έναν υπολογιστή) για να κατανοήσουν πώς αποκτώνται, επεξεργάζονται, αποθηκεύονται και χρησιμοποιούνται οι πληροφορίες.
Η βιολογική προσέγγιση, αφορά την μελέτη της φυσιολογίας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ψυχολογίας ως ξεχωριστής επιστήμης. Σήμερα, η προσέγγιση είναι γνωστή ως βιολογική ψυχολογία (ονομάζεται επίσης βιοψυχολογία ή φυσιολογική ψυχολογία). Η άποψη τονίζει τις φυσικές και βιολογικές βάσεις της συμπεριφοράς
Οι ερευνητές με βιολογική προσέγγιση στην ψυχολογία θα μπορούσαν να δουν πώς η γενετική επηρεάζει τη συμπεριφορά ή πώς η βλάβη σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζει την προσωπικότητα.
Το νευρικό σύστημα, η γενετική, ο εγκέφαλος, το ανοσοποιητικό σύστημα και το ενδοκρινικό σύστημα είναι μερικά μόνο θέματα που ενδιαφέρουν τους βιολογικούς ψυχολόγους. Τις τελευταίες δεκαετίες, η προσέγγιση έχει αναπτυχθεί σημαντικά με την πρόοδο της ικανότητάς μας να εξερευνούμε και να κατανοούμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα.
Η μαγνητική τομογραφία (MRI) και η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET) δίνουν στους ερευνητές εργαλεία για την παρατήρηση του εγκεφάλου υπό διάφορες συνθήκες. Οι επιστήμονες μπορούν τώρα να εξετάσουν τις επιπτώσεις της εγκεφαλικής βλάβης, των ναρκωτικών και των ασθενειών με τρόπους που δεν ήταν δυνατοί στο παρελθόν.
Η διαπολιτισμική ψυχολογία είναι μια αρκετά νέα προσέγγιση που έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ψυχολόγοι και ερευνητές σε αυτή τη προσέγγιση εξετάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε διαφορετικούς πολιτισμούς.
Εξετάζοντας αυτές τις διαφορές, μπορούμε να μάθουμε περισσότερα σχετικά με το πώς ο πολιτισμός επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, οι ερευνητές έχουν εξετάσει πώς οι κοινωνικές συμπεριφορές διαφέρουν σε ατομικιστικούς και συλλογικούς πολιτισμούς.
Στους ατομικιστικούς πολιτισμούς οι άνθρωποι τείνουν να καταβάλλουν λιγότερη προσπάθεια όταν είναι μέρος μιας ομάδας – ένα φαινόμενο γνωστό ως κοινωνική φραγή.
Σε συλλογικούς πολιτισμούς οι άνθρωποι τείνουν να εργάζονται σκληρότερα όταν είναι μέρος μιας ομάδας.
Η εξελικτική ψυχολογία επικεντρώνεται στη μελέτη του τρόπου με τον οποίο η θεωρία της εξέλιξης μπορεί να εξηγήσει φυσιολογικές διαδικασίες. Οι ψυχολόγοι που υιοθετούν αυτήν την προοπτική εφαρμόζουν τις βασικές αρχές της εξέλιξης στα ψυχολογικά φαινόμενα.
Η εξελικτική προσέγγιση υποδηλώνει ότι αυτές οι διανοητικές διαδικασίες υπάρχουν επειδή εξυπηρετούν έναν εξελικτικό σκοπό, που σημαίνει ότι βοηθούν στην επιβίωση και την αναπαραγωγή του ανθρώπου.
Την δεκαετία του 1950, μια άλλη σχολή γνωστή ως ανθρωποκεντρική ψυχολογία έφτασε. Επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από το έργο διακεκριμένων ανθρωπιστών όπως ο Carl Rogers και ο Abraham Maslow.
Η ανθρωποκεντρική προσέγγιση τονίζει το ρόλο του κινήτρου στη σκέψη και τη συμπεριφορά. Έννοιες όπως η αυτοπραγμάτωση είναι απαραίτητες. Οι ψυχολόγοι με ανθρωπιστική προοπτική επικεντρώνονται σε αυτό που ωθεί τους ανθρώπους να μεγαλώσουν, να αλλάξουν και να αναπτύξουν τις προσωπικές τους δυνατότητες.
Η θετική ψυχολογία (η οποία επικεντρώνεται στο να βοηθάει τους ανθρώπους να ζουν πιο ευτυχισμένες, πιο υγιείς) είναι μια πρόσφατη κίνηση στην ψυχολογία με ρίζες στην ανθρωπιστική προοπτική.
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι ένα μαγικό ταξίδι αλλά για να αρχίσει ο οδηγός πρέπει να έχει gps ή χάρτη. Τη δουλειά αυτή την κάνει η προσέγγιση του κάθε ψυχολόγου, ψυχοθεραπευτή ή συμβούλου, εαν την έχει διδαχτεί. Στον προορισμό θα βρεθείς από όποιον δρόμο και να πας… Το θέμα είναι το μέσο που σου ταιριάζει.
