Τι είναι η ενσυναίσθηση
Η ενσυναίσθηση είναι μια συναισθηματική κατάσταση που σε βοηθάει να καταλαβαίνεις τί βιώνει ο άλλος δίπλα σου. Είναι μια σημαντική ικανότητα για τις κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές. Αυτό, δε σημαίνει ότι είναι κάτι που το έχουν όλοι.
Σημάδια έλλειψης ενσυναίσθησης
Η έλλειψη ενσυναίσθησης δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστεί, αλλά υπάρχουν μερικά σημάδια που μπορούν να σε βοηθήσουν να προβληματιστείς αν εσύ ή καποιο από τα πρόσωπα του περιβάλλοντός σου, αντιδρούν έτσι:
- Ιδιαίτερα επικριτική στάση απέναντι στους άλλους ανθρώπους
- Μπορεί να κατηγορεί τα άτομα που έχουν υποστεί βλάβες (ψυχολογικές, κοινωνικές, σωματικές) από άλλους
- Η συγχώρεση είναι πολύ δύσκολη
- Αντιμετώπιση των ευαίσθητων ανθρώπων με καχυποψία
- Ακαμψία στις απόψεις των άλλων
- Αδυναμία αντιμετώπισης συναισθηματικών καταστάσεων
- Έλλειψη υπομονής για τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων
- Η ανυπομονησία, ο θυμός και η απογοήτευση είναι από τα κυρίαρχα συναισθήματα για τους άλλους ανθρώπους
- Βιώνουν σύγχυση όταν βρεθούν σε συναισθηματικές αντιδράσεις άλλων
- Άρνηση του ενδεχόμενου ότι θα συμβούν και άσχημα πράγματα στη ζωή
- Δυσκολία στην κατανόηση ότι η συμπεριφορά σου/του, επηρεάζει τη ζωή των αλλων
Παράγοντες που επηρεάζουν την ενσυναίσθηση
Μερικοί άνθρωποι έχουν «προικιστεί» από τη φύση τους με την ενσυναίσθητοι, ενώ άλλοι όχι και τόσο.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που κάποιος συναισθάνεται τους άλλους, όπως για παράδειγμα πόσο καλά γνωρίζουν το άλλο άτομο, αν συμπαθούν το άτομο αυτό, προηγούμενες εμπειρίες και προσδοκίες που δημιουργούνται για τον άλλο.
Τεστ ενσυναίσθησης
Κάνε το παρακάτω απλό τεστ, για να εξετάσεις την δική σου ενσυναίσθηση:
Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις για να ελέγξεις την ενσυναίσθησή σου:
- Δυσκολεύεσαι να καταλάβεις τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω σου;
- Πόσο δύσκολο είναι να φανταστείς πώς θα αισθανόσουν αν βρισκόσουν εσύ, στην κατάσταση που βρίσκεται κάποιος άλλος;
- Δυσκολεύεσαι να «συνδεθείς» με ανθρώπους που βιώνουν δυσκολίες;
- Σταματάς να ακούς κάποιον, όταν δεν συμφωνείς με αυτό που λέει;
- Πόσο εύκολο σου είναι να βοηθήσεις κάποιον που είναι αναστατωμένος, πληγωμένος ή σε δύσκολη συναισθηματική θέση;
Φαντάζομαι, καταλαβαίνεις ότι αν απάντησες με συγκεκριμένο τρόπο στις παραπάνω ερωτήσεις, ίσως χρειάζεται να σκεφτείς για την ενσυναίσθησή σου.
Αιτίες που δημιουργούν έλλειψη ενσυναίσθησης
Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι η έλλειψη ενσυναίσθησης επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη γενετική και την κοινωνικοποίηση.
Η γενετική παίζει ρόλο στις κληρονομικές πτυχές της προσωπικότητας και της ιδιοσυγκρασίας. Έτσι μερικοί άνθρωποι γεννιούνται με τάσεις που τους κάνουν πιο κατανοητικούς με τους άλλους. Ωστόσο, οι εμπειρίες σε όλη τη διάρκεια της ζωής παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.
Οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι συνομήλικοι, η κοινωνία και ο πολιτισμός επηρεάζουν το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι για συμπεριφορές καλοσύνης, ενσυναίσθησης, συμπόνιας και βοήθειας.
Υπάρχουν επίσης κάποιες έρευνες που υποδηλώνουν ότι οι άνδρες και οι γυναίκες τείνουν να βιώνουν και να εκφράζουν ενσυναίσθηση με διαφορετικούς τρόπους. Οι γυναίκες γενικά βαθμολογούνται υψηλότερα στον τομέα της ενσυναίσθησης.
Ορισμένες καταστάσεις μπορεί να παίζουν ρόλο στην έλλειψη ενσυναίσθησης όπως η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD), η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD).
Τρόποι επηρεασμού της ζωής
Η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί να έχει μια σειρά από αποτελέσματα. Μερικά από αυτά μπορεί να είναι:
- Προβλήματα με τις σχέσεις: Οι άνθρωποι που δεν έχουν ενσυναίσθηση είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα στις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους. Μπορεί να οδηγούνται ευκολότερα σε καβγάδες όταν οι άλλοι άνθρωποι αισθάνονται ότι τα συναισθήματα και οι ανάγκες τους δεν γίνονται κατανοητά. Μπορεί επίσης να καταστήσει πιο δύσκολο την δημιουργία δεσμών και να μειώσει την πιθανότητα οι άνθρωποι να λάβουν ουσιαστική βοήθεια.
- Κακή επικοινωνία: Το να μην μπορεί κάποιος να καταλάβει πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι μπορεί να κάνει την επικοινωνία πολύ δύσκολη. Η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί επίσης να κάνει τους ανθρώπους να παρερμηνεύουν τι προσπαθούν να πουν οι άλλοι, κάτι που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε κακή επικοινωνία, σύγκρουση και προβληματικές σχέσεις.
- «Μα είναι απών/ούσα»: Όταν οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ενσυναίσθηση για τους άλλους, είναι λιγότερο πιθανό να συμμετάσχουν σε κοινωνικές ενέργειες που μπορεί να βοηθήσουν άτομα που χρειάζονται βοήθεια. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τους ανθρώπους σε ατομικό επίπεδο, αλλά μπορεί επίσης να έχει πιο συστημικές επιπτώσεις όταν ομάδες, κυβερνήσεις ή κοινωνίες αποτυγχάνουν να δείξουν ενσυναίσθηση προς τους ανθρώπους που χρειάζονται υποστήριξη.
Παράλληλα, είναι δύσκολο να «σκύψουν» πάνω στα προβλήματα των άλλων, γιατί απλά δεν μπορούν να τα καταλάβουν.
Η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί επίσης να έχει συνέπειες σε περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης. Η έρευνα υποδεικνύει ότι η ενσυναίσθηση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας μειώνεται και αυτό είναι αποτέλεσμα της ιατρικής εκπαίδευσης. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε αφιλόξενη φροντίδα, χειρότερα αποτελέσματα υγείας και κακές εμπειρίες ασθενών.
Πώς να αναπτύξεις την ενσυναίσθηση
Κάποτε πίστευαν ότι η ενσυναίσθηση ήταν ένα εγγενές χαρακτηριστικό που δεν μπορούσε να μαθευτεί, αλλά ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή είναι μια ιδιότητα που οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν και να ενισχύσουν.
Η έρευνα προτείνει ότι, ενώ η ενσυναίσθηση έχει βιολογικές βάσεις, επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό τόσο από κοινωνικούς όσο και από περιστασιακούς παράγοντες. Έτσι, ενώ μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν φυσικά υψηλότερα επίπεδα ενσυναίσθησης, εκείνοι που δεν έχουν μπορούν απλά να προσπαθήσουν και να εξασκηθούν για να την αποκτήσουν.
Στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν να ενισχύσεις τη συμπόνια ή ενσυναίσθηση:
Παρατήρησε τους άλλους
Όταν εντοπίζεις μια συναισθηματική συμπεριφορά σε κάποιο περιβάλλον (πχ εργασιακό, φιλικό, κοινωνικό) αφιέρωσε λίγο χρόνο παρατηρώντας πώς συμπεριφέρονται οι άλλοι άνθρωποι. Έπειτα, αναρωτήσου, αν τα συναισθήματα που παρατηρείς μοιάζουν με τα δικά σου. Συμπεριφορές με τις οποίες θα ταυτιζόσουν; Πτυχές σε μια κατάσταση που δεν είχες εξετάσει; Υπάρχει κάτι που μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις;
Άκου ενεργά τον συνομιλητή σου
Έχεις σκεφτεί ποτέ ότι δεν ακούς τους άλλους; Ο στόχος είναι να ακούσεις για να καταλάβεις πραγματικά για τι μιλάνε. Οι άνθρωποι δίνουν στοιχεία, σε μια συζήτηση, για το πώς αισθάνονται. Ο τόνος της φωνής, οι εκφράσεις του προσώπου και η γλώσσα του σώματος, είναι μερικά από αυτά τα στοιχεία.
Ασκήσου στην αναγνώριση των συναισθημάτων
Πολύ συχνά παρατηρώ ότι οι άνθρωποι δεν ξέρουν να κάνουν συναισθηματικό διάλογο. Δώσε χρόνο στο να εντοπίζεις και να επισημαίνεις τα συναισθήματά σου. Πώς να καταλάβεις τί θέλουν και πώς νιώθουν οι άλλοι, αν δε ξέρεις να αναγνωρίζεις στον ίδιο σου τον εαυτό τα συναισθήματα σου καθώς και την επίδραση τους στην συμπεριφορά σου. Η πρώτη άσκηση είναι να δείχνεις στον εαυτό σου ενσυναίσθηση.
Προσπάθησε στην επικοινωνία, περισσότερο
Οι διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενσυναίσθηση. Αυτές οι ικανότητες επιτρέπουν στους ανθρώπους να αλληλεπιδρούν καλύτερα με τους άλλους και να ανταποκρίνονται με υποστηρικτικές συμπεριφορές, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να βελτιωθούν στην έκφραση του συναισθήματος.
Και όταν καταφέρεις να συναισθάνεσαι τους άλλους, δε σημαίνει ότι τελείωσες την δουλειά…. Πρέπει απλά να συνεχίσεις γιατί τα πάντα είναι εκπαίδευση ακόμα και η διατήρηση της ενσυναίσθησης.
Μη φοβάσαι να νιώσεις
Το να νιώθεις ενσυναίσθηση για τους άλλους περιλαμβάνει το να επιτρέπεις στον εαυτό σου να νιώσει αυτό που νιώθουν οι άλλοι. Αυτό σημαίνει ότι επιτρέπεις να γίνεις ανοιχτ@ και ευάλωτ@.
Το να νιώσεις με τον άλλο μαζί, το να μοιραστείς δηλαδή, το συναίσθημά του μπορεί να δημιουργήσεις και ισχυρότερες σχέσεις, αλλά και ουσιαστικότερες. Αυτό βέβαια, δημιουργεί και την δέσμευση του άλλου απέναντί σου. Το να συμπάσχει και να σε υποστηρίζει. Δεν είναι υπέροχο αυτό το συναίσθημα, του να μην είσαι μόνος;
Δούλεψε την θετικότητα
Μήπως να αρχίσεις να ξεκινάς αλλάζοντας την πεποίθησή σου ότι όλοι είναι ικανοί να σε βλάψουν; Αν αλλάξεις αυτή σου τη στάση με το γεγονός ότι οι άλλοι έχουν καλή πρόθεση, μπορεί να σε βοηθήσει να εμπιστευτείς ότι οι άνθρωποι γύρω μας, δεν ζητούν πάντα το κακό. Επίσης, ξεκινώντας με το καλό σενάριο, μειώνεις τα επίπεδα στρες σου, όταν έρχεσαι σε επαφή με άλλους.
Άφησε την επικριτική συμπεριφορά
Μπορεί να είναι δύσκολο να είσαι καλοπροαίρετος όταν σε κατακλύζουν αρνητικές σκέψεις. Όταν κρίνεις αρνητικά κάποιον, προσπάθησε να υιοθετήσεις μια πιο θετική νοοτροπία.
Ασκήσου με την αναδιαμόρφωση της συμπεριφοράς
Όταν ένας συνάδελφος κάνει ένα λάθος, δώσε λίγο χρόνο πριν ασκήσεις κριτική στη δουλειά του. Ίσως το λάθος τους είναι μια ευκαιρία για να τον βοηθήσεις και όχι για να εκνευριστείς. Το να φτάσει κάποιος στην τελειότητα θέλει πολλή δουλειά και γερό στομάχι.
Να είσαι ειλικρινής
Δεν λέμε να γίνεις ένας άλλος άνθρωπος. Μην προδώσεις τον εαυτό σου, ούτε τις αξίες σου. Απλά μην περιμένεις τον άλλο να φερθεί με λάθος τρόπο.
Το να είσαι καλοπροαίρετος δεν σημαίνει ότι δεν λες ποτέ «όχι» στους άλλους ή ότι κάνεις πράγματα που δεν θέλεις να κάνεις.
Μήπως και εσύ είσαι αδυσώπητ@ με τον εαυτό σου;
Αχ αυτή η εσωτερική σου φωνή. Πόσο αυστηρή είναι. Πόσο σε δικάζει. Πόσο σου εντοπίζει τα όσα δεν έκανες ή δεν τα έκανες αρκετά καλά. Παρατήρησε το πώς μιλάει για εσένα η εσωτερική σου φωνή. Ο εσωτερικός σου κριτής. και τότε, θα καταλάβεις ότι πρώτα από όλους, είσαι πολύ αυστηρ@ με εσένα.
Πώς να ανταποκριθείτε όταν οι άνθρωποι δεν έχουν ενσυναίσθηση
Απογοητεύσεις και προβλήματα μπορεί επίσης να προκύψουν όταν οι άνθρωποι στη ζωή σας φαίνεται να μην έχουν ενσυναίσθηση. Μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις στη σχέση σας εάν αισθάνεστε ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο δεν συμπάσχει με τα συναισθήματά σας.
Τι να κάνεις όταν ο άλλος δεν έχει ενσυναίσθηση.
- Μην το πάρεις προσωπικά: Θύμισε στον εαυτό σου ότι αυτό δεν είναι κάτι για το οποίο είσαι υπεύθυν@, για το πώς νιώθουν ή βιώνουν τα συναισθήματά τους οι άλλοι. Επίσης αυτή η έλλειψη, είναι κάτι για να σκεφτείς αν θέλεις να «δεσμευτείς» ή να «δοκιμάσεις» μια τέτοια σχέση. Η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι συχνά ακούσια και μπορεί να προέρχεται από προβλήματα, τραύματα ή εμπειρίες.
- Θέσε ξεκάθαρα όρια: Εάν κάποιος ανταποκριθεί σκληρά απέναντι στην ανάγκη σου, ξεκαθάρισε ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Εξήγησε ότι συνήθως σε κάποιο συναισθηματικό αίτημα οι άνθρωπο ζητούν υποστήριξη, όχι κριτική.
- Δημιούργησε σχέσεις με άλλους ανθρώπους: Η κοινωνική υποστήριξη είναι κρίσιμη για την ψυχολογική ευεξία, επομένως διεκδίκησε σχέσεις με άτομα που έχουν ενσυναίσθηση.
- Η συναισθηματική επιβεβαίωση δεν θα έρθει από εκεί: Πρέπει να είναι ξεκάθαρο, τί ζητάμε και από πού. Το να σε νιώθουν, να σε καταλαβαίνουν, να σε ακούν είναι σημαντικό. Ένα άτομο που δεν έχει ενσυναίσθηση, δεν το καταλαβαίνει αυτό. Αν αυτό το άτομο, είναι σημαντικό για εσένα, μη ξεχνάς ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι στον κοινωνικό σου κύκλο. Φίλοι, συνεργάτες, οικογένεια. Μα πάνω από όλα ο εαυτός σου. Αυτός, θα σε επιβεβαιώσει πριν και πρώτα από όλους.
- Δεν αλλάζει ο άνθρωπος: Ναι, βελτιώνεται, ναι προχωράει, ναι διαφορποιείται. Δεν θα γίνει όμως, κάποιος άλλους. Μην πιέζεις τις αλλαγές. Αυτές, αν υπάρχει πρόθεση να γίνουν, θα γίνουν με προσπάθεια του άλλους. Το να αναλάβεις κάτι τέτοιο, μπορεί να αλλάξει εσένα. Μην γίνεις υπεύθυν@ στην αλλαγή του άλλους.
- Μήπως να απομακρυνθείς: Εάν μια στενή σχέση με ένα άτομο που δεν έχει ενσυναίσθηση σου προκαλεί πόνο και στενοχώρια, είναι σημαντικό να αξιολογήσεις αν αξίζει να διατηρήσεις τη σχέση. Μήπως αλλοιώνεσαι εσύ μέσα σε αυτήν; Μήπως σε αλλάζει η γκρίνια, η αναμονή και η προσδοκία σου για τον άλλο;
- Εάν αντι να αρχίσει να σου μοιάζει, αρχίζεις να τ@ μοιάζεις, είναι ώρα να αποσυνδεθείτε. Μην επιτρέπεις σε κανέναν να περιορίσει την ικανότητά σου να συνδέεσαι με τα συναισθήματα των άλλων και να γίνεσαι ένας άνθρωπος που βοηθάει, μοιράζεται, εξελίσσεται μέσα από το «δόσιμό» του.
- Η ενσυναίσθηση τροφοδοτεί την καλοσύνη και την ανθρώπινη σύνδεση. Τα όρια είναι μια σημαντική ασπίδα προστασίας για τα άτομα που στερούνται την ενσυναίσθηση.
Το ανοιχτό μυαλό είναι το κλειδί.
Η ζωή είναι γεμάτη αλλαγές. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ιδέες, καταστάσεις ή άτομα που δεν μας είναι οικεία, μπορεί να προκύψουν αρνητικά συναισθήματα που καθιστούν δύσκολο να είμαστε καλοπροαίρετοι.
Το ανοιχτό μυαλό είναι μια βασική ιδιότητα για τη μάθηση και την απορρόφηση πληροφοριών χωρίς κρίση. Το να διατηρείς ανοιχτό μυαλό μπορεί να σε βοηθήσει να γνωρίζεις νέα δεδομένα, χωρίς να τα βρίσκεις απειλητικά και να απολαμβάνεις τη νέα πληροφορία που μαθαίνεις.
Απόφυγε τις συγκρίσεις
Η συμπεριφορά των άλλων δεν χρειάζεται να συγκρίνεται με τη δική σου. Συνήθως οι άνθρωποι που δεν μπορούν να συνδεθούν εύκολα με τους άλλους, αντιλαμβάνονται τη δυσκολία τους αυτή και νιώθουν υποτιμητικά για τον εαυτό τους.
Εξασκήσου στην Ευγνωμοσύνη
Αφιέρωσε λίγα λεπτά κάθε μέρα σκεπτόμενοι κάτι για το οποίο νιώθεις ευγνώμων. Η έρευνα δείχνει ότι η ευγνωμοσύνη μπορεί να έχει πολλά οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του στρες και της αύξησης της ευτυχίας. Η εστίαση σε θετικές σκέψεις μπορεί να σε βοηθήσουν να αναπτύξεις μια πιο θετική στάση και μπορεί να σε διευκολύνει να αντιμετωπίσεις τις καθημερινές προκλήσεις και δυσκολίες της ζωής.
Εγκατέλειψε τις καταχρήσεις
Δεν βαρέθηκες να κρύβεσαι πίσω από κακές συνήθειες; Οι άνθρωποι με έλλειψη ενσυναίσθησης, έχουν καταχρηστικές συμπεριφορές γιατί μέσα από αυτές βιώνουν πιο έντονα συναισθήματα. Οι καταχρήσεις ενισχύουν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και οι άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτές για να βιώσουν συναισθήματα χαράς.
Τι θα έλεγες να το παρατηρήσεις και όταν το εντοπίσεις, να ξεκινήσεις την αλλαγή σου από αυτό.
Κόψε όλα όσα σου προκαλούν τεχνική χαρά και διεκδίκησε ανθρώπους στη ζωή σου. Δε λέω, μπορεί και να πάρεις απογοητεύσεις. Μπορεί και να βιώσεις όμως, ασύγκριτες χαρές.
